Normalizacja

Kontekst, didascalium: Wreszcie jakiś pełnometrażowy tekst.

- Uf, jak to dobrze, że okazał się być normalnym facetem… - odetchnęła z ulgą. Nie minęły nawet dwa dni, kiedy ze łzami cieknącymi po policzkach wykrzyczała mu wprost w twarz:

- Jesteś taki jak wszyscy faceci!

To czym jest normalność? Większość ją definiuje, to co robi większość jest normalne, jest „normą społeczną”, „normą postępowania”? Tak by wynikało z idei funkcjonowania społeczeństwa, powstawania i działania danej kultury, zasad. Robi większość, więc to musi być ok. Głupie? O, czy to nie podstawa działania demokracji…?

Piękną aluzję robi tzw. rozkład normalny (o którym się rozpisywałem LINK). Ogromna większość nie odbiegająca od normy, tylko kilka % wyróżnia się na plus albo na minus od niej.

Normalność nie jest kwestią statystyki.

- George Orwell, Rok 1984

Jeszcze lepiej brzmi to w oryginale: Sanity is not statistical.

Robimy to, co większość, bo inaczej przeżycie jako „nienormalny” byłoby bardzo trudne (outsiderstwo nie ułatwia, polecam Easy Rider). I lecimy po wzorcach kulturowych. W krajach muzułmańskich prawo szariatu jest normalne. W naszym pojmowaniu – barbarzyństwo. W Chinach jedzenie robaków i wszystkiego co można zjeść – u nas oblecha. Europa i Ameryka po rewolucji seksualnej epatuje seksem na każdym kroku – w innych kulturach to skrajne zepsucie. Co więcej pisać.

Większość dyktuje co dla nas jest normalne. Ale to może być zupełnie błędne, bo większość jest raczej głupia (wystarczy popatrzeć na normy z przeszłości, też dyktowane przez większość). A co jest normalne n a p r a w d ę ? Średnia statystyka z całej ludzkości?

Nie da się powiedzieć. I to jest piękne. Może cała ludzkość się myli w tym co jest normalne. W tym co jest dopuszczalne. A komu to rozsądzić?

Dobra, idziemy dalej.

- Ona jest jakaś taka… zwyczajna… - powiedział z niechęcią. – Nie żeby coś z nią było nie tak… Po prostu nie ma nic, co by jakoś poruszało…

No to halo. Funkcjonowanie zgodnie z normami społecznymi i bycie „normalnym” jest ok, a bycie „zwyczajnym” już niezbyt? Znaczeniowo to synonimy przecie! Różni je tylko wydźwięk.

Czyli jednak warto odbiegać od „normalności”. I tu racja, szczególnie, że normalność nie może być oceniona jako dobra subiektywnie, bo jest tylko „popularna” a nie „dobra” (dowód z powyżej).

Wyróżnienie, odchylenie od normalności. Tylko jak przy rozkładzie normalnym (jakże kocham statystykę) zarówno może być na plus jak i na minus. I jak tu odróżnić geniusza od wariata? A może to to samo? Wybitność i psychiczne problemy idące w parze? Pomieszane? A może źle interpretowane?

Don’t really know 

If I care what is normal

And I'm not really sure

If the pills I've been taking are helping

- Steven Wilson (Porcupine Tree), Sentimental

To osoby odbiegające od standardu są inspirujące. To one zmieniają – bo jak zmieniać wpisując się w główną „bulę” rozkładu normalnego? Raczej ciężko. Czyli żeby zrobić coś ciekawego, nowego, ważnego, wybitnego – trzeba wyjść poza główny nurt. Banał.

Tylko, że to niebezpieczne – wyjście poza normy socjalne, poza powszechne oczekiwania, opinię utrudnia. Regularne wychodzenie poza główny nurt myślowy grozi nieprzystosowaniem do współpracy, funkcjonowania. Niemożnością dogadania się.

Wyjście poza schematy tak bardzo, że można zostać uznanym za wariata. Pól biedy jeśli przez opinię publiczną. Gorzej, jak przez służby zdolne Cię zamknąć i naszprycować medykamentami.

Więc bezpieczniej zostać w głównym nurcie.

- A co jeśli ktoś potem pomyśli o Tobie X? I przez to zamkniesz sobie drogę do Y? A co jeśli dla Innego Człowieka właśnie to Z będzie ważne, a Ty tego nie robisz, nie podzielasz? Jak on Cię oceni, na pewno przekreśli!

Czy nie tak funkcjonuje i jest powielanych wiele schematów? Opartych o strach przed odrzuceniem, opinią publiczną, oceną w sprawie na której nam zależy?

To jak do jasnej ciasnej Anielki znaleźć balans między byciem wybitnym (poza "bulą") a wpasowaniem się w społeczne i powszechne oczekiwania ("bula")? Między byciem normalnym a niezwyczajnym? Próbując nie być Zwykłym Szarym a Nieprzystosowanym Wariatem?

A na koniec jeszcze wideło, bo fajne.